رنگ زرد دل پسند ، جلای فلزی درخشنده ، خاصیت فساد ناپذیری ، پیدا شدن آن در شن و ماسه ، بستر و کناره بسیاری از رودخانه ها بهترین دلائل توجه انسان اولیه است به وجود این عنصر گران بهائیکه تا امروز هم مقام نخست را بین سایر فلزات داراست . اگرچه طلا نخستین فلزی است که بر انسان اولیه معلوم بوده ولی استعمال آن در زیور آلات تجلی در عصر مفرغ یعنی پس از آموختن رمزگداز فلزات صورت گرفته است . تابستانی ترین آثار طلاشویی ، استخراج و گداز آن که تا هم اکنون باقی است در نقاط مختلف مصر علیا و سودان واقع است و شامل گودالهایی کم ژرف در سواحل و رودخانه ها و جاههای مختلف کوهستانی است . انسان اولیه سنگهای طلا دار را بوسیله چکشهای سنگی می شکانده و در آسیا سنگی خرد کرده و بشکل ذرات غیر در می آورده و روی سطوح موربی می شسته تا مواد خاکی از ذرات طلا جدا گردد و پس از بدست آوردن مقداری کافی آنرا با مواد گداز آوری مخلوط میکرده و در توجه سیگداخته و طلای فلزی را بدست میآورده است .

قدیمی ترین طلای فلزی بعضی علایم مطلاست که از سلسله چهارم فراعنه ( 4000 سال قبل از م ) در مصر علیا کشف گردیده و در بعضی از آثار سلسله دوازدهم فراعنه ( 2400 سال قبل از مسیح ) اطلاعاتی موجود است که می توان بسهولت استنباط کرد که مدمان آن عصر فن طلا شویی و استخراج و گداز آنرا حتی از سنگهای معدنی نیز می دانستند و مورد استفاده قرار داده بودند . اغلب طلائی که استخراج میگردیده طلای آبرفت بوده است شن و ماسه طلا دا را از روی سطوح موربی که روی آن پوست بز و باره قرار داده بودند با آب شیشه ، در نتیجه لابلای موهای پوست محبوس می گشت و پس از خشک شدن در آفتاب پوست را تکان داده ذرات طلا را جمع آوری می نمودند تا بمرور زمان به مقدار کافی جمع شود . چیزی بود استعمال جیوه و ساختن ملقمه در استخراج طلا کشف گردید و این اکتشاف را می توان بمنزله طللیه دانش شیمی بشمار آورد . زیرا یگانه محرک و مشرق دانشمندان قدیم بدست آوردن و استخراج این فلز گرنیها بود . به منظور تغییر دادن ماهیت فلزات دیگر و تبدیل آنها به طلا بود که کیمیاران تمام جد وجهد خود را در پیدا کردن راه حل این معما مبذول می داشتند .

از سده چهارم تا سده پانزدهم میلادی دانش شیمی ( کیمی یا کیمیا یا الکیمایاء ) اصول مهم آن در اطراف عملیات استحاله فلزات و تغییردادن ماهیت و فلزات پست و تبدیل آنها به طلا و نقره چرخ میزد . تمام سعی و کوشش دانشمندان این دوره در نیل به این مقصود و بدست آوردن « اکسیر » مصرف می گردید ، تا اینکه پاراسلموس Paracelsus اصول تجزیه و پیدایش ترکیبات شیمیایی دواجات و شخصی بنام آگریکولا Agricola اصول مبانی گداز فلزات را بصورت کتاب به علم تمدن تقدیم داشتند .

خواص فیزیکی : خواص چکشخواری ، تورق و مفتول شدن ( مالیابیسته و داکتیلیته ) طلا از تمام فلزات بیشت و در درجه اول می باشد ، زیرا می توان یک گرم طلا را بقدری با چکش نرم و سطح نمود که بتواند مساحتی برابر 56/0 متر مربع را اشتغال کند و همچنین از آن یک ورق نازکی ساخت که کلفتی آن در حدود 84 0000/ 0 سانتیمتر باشد . با یک گرم طلا میتوان سیمی بطول 2350 متر ساخت . رنگ زرد طلا در اثر وجود ناخالصیهای مانند نقره ، نیکل و آهن تغییر می کند . طلا از نقره نرم تر ولی از قلع سخت تر بوده و مقاومت آن در برابر نیروی کشش در حدود 1200 کیلوگرم در سانتی متر مربع است . طلا سنگین ترین فلز معمولی است . و وزن مخصوص آن در حالت ریخته شده 29/12 و در حالت نورد و چکش خواری شده 37/19 می باشد . طلا در 1063 درجه سانتی گراد گداخته میشود و دجالت مایع در می آید و در 2950 درجه سانتی گراد بجوش در می آید . ولی تبخیر و تصیفه آن از 1100 درجه آغاز میگررد . هدایت الکتریکی آن 7/76 درصد نقره می باشد . و هدایت گرمایی آن نصف هدایت گرمایی نقره است .

خواص شیمیایی : علامت شیمیایی طلا ( Au ) و وزن اتمی آن 3/197 است . عوامل جوی و اسیدهای معرفی به تنهایی و چه در حالت سرد و به گرم بر طلا اثر نمی کند و برای این خواص بوده است که قدما ما طلا را بر سایر فلزات در ساختن اشیاء فلزی ترجیح میدادند .

علامت اینکه عنصر طلا در اسید کلریدریک گرم و جوشان حل نمیشود برای این دلیل است که پتانسیل الکترودی طلا خیلی بالا و عالی است .

که عامل اکسید کننده قوی ای می باشد حل میگردد و همچنین در محلول کلر و به مقدار کمتری در محلولهای برم و ید حل گشته تولید لاج مربوطه را می نماید .

طلا بشکل ذرات در محلول سیانور پتاس یا سود در مجاورت هوا حل میشود و بشکل محلول سیانور در می آید ، که هرگاه در تحت عوامل احیاء کننده واقع شود ، طلا آزاد شده بشکل گرد سیاه رنگی رسوب می کند . وجود ناخالصی ها و به مقدار بسیار جزیی تغییراتی در خواص طلا میدهد . مقادیر جزئی از طلا را سخت و شکننده بسازد و از خیر انتفاع ساقط کند . بیزموت به مقدار 05/0 درصد طلا را بقدری نزد و شکننده بسازد که می توان آنرا با فشار دست خرد و ریز کرد.

طلا با بسیاری از فلزات در آمیزش شیمیایی درآمده تولید همبسته می نماید ولی همبسته هائیکه از نظر صنایع اهمیت دارد عبارتست از : همبسته طلا با نقره – پلاتین – مس – جیوه و آلومینیوم .

مواد اولیه و سنگهای معدنی طلا

حالت طبیعی : طلا بشکل ذرات بسیار ذره بینی و در حالت طلای ( اولیه ) در تمام سنگهای قشر زمین، چه آتشفشانی و چه رسوبی و در آب دریاها و اقیانوسها یافته میشود . در نتیجه آزمایشهای زیاد امروز معلوم گردیده که مقدار تقریبی طلا در سنگهای آتشفشانی 62% قسمت در یک میلیون ، در سنگهای رسوبی 15% قسمت در یک میلیون و در آب دریا 26% قسمت در یک میلیون می باشد . در سنگهای آذری بیشتر به کمیت های قابل استخراج در سنگهای باز است – گابرو – دیوریت و بعدا در گرانیت و کوارتز وجود دارد . در سنگهای رسوبی اغلب در سنگهای شیستی و سنگ لوح و در درجه دوم در سنگهای شنی و آهکی یافته میشود .

در این آثار و علایم طلاشویی در نقاطی موجود است که از دیر زمانی از آنها طلا بدست می آمده است و این نقاط عبارتست از نواحی همدان نزدیک الوند ، در نواحی دامغان کوه زر ، در جنوب اراک دهکده آستانه و بیشه ، و در دره رودخانه آب ریز .

طلای مختلط با سنگهای معدنی دیگر در معدن مس زنجان و معدن خونی در انارک موجود است .

اصول استخراج :

طلاشوی با وسایل ساده : طلائی که بشکل ذرات بسیار ریز و ذره و فلسهای نازک در آبرفتها و بستر رودخانه های خشک و آبدار و مسلیها بین شن و ماسه پیدا میشود از طریق شستن بدست می آید . عمل طلاشویی در اسباب های بسیار ساده از قبیل لاوک یا تشت و گهواره و بند و سدهای باریک و در از که غالبا از چوب و تخته ساخته میشود صورت میگیرد .

1- لاوک یا تشت طلاشویی : لاوک که از هزاران سال قبل در شستن شن و ماسه های طلا دار در دست بشر بوده از یک تشت یا طرف آهنی کم عمق تشکیل شده است که قطره قاعده آن 25-20 سانتی متر و عمق آن 8-6 سانتی متر که لبه های آن با قاعده زاویه 45 میسازد . لاوک را یا از پولاد ورق یا از تخته میسازند .

2- طرز کار :

3- ابتدا 3/2 ظرف را از خاک بستر که احتمالا محتوی طلاست پر کرده با دست شن و ماسه و گل و لای را بهم زدن تا ذرات بهم چسبیده و متراک از هم جدا و آب گل آلود گردد . سپس لاوک را مانند غربیل با دو دست حرکت دورانی داده تا اجسام موجود برحسب قانون ثقل در آن طبقه بندی گردونه یعنی ذرات سبک در بالا و سنگین در زیر قرار گیرند . قلود سنگ و تکه های بزرگ را بیرون ریخته و با ریختن آب اضافی مواد بی ارزش به بیرون ریخته میشود و ذرات فلزی در ته لاوک باقی میماند . پس از جند بار شستن ذرات فلزی باقیمانده را در ظرف دیگری جمع آوری کرده سپس این ذرات طلا را از ذرات شن سیاه ، مانیتت و ایمینت جدا کرده طلا را با بوسیله ملقمه یا بوسبله هوا دادن بدست می آوئردند .

2- گهواره : گهواره طلاشویی صندوق تخته ایست بشکل مکعب مستطیل با بعاد 45* 45 و بارتفاع 90 سانتی متر که روی دو پانه منحنی قرار دارد .

طرز کار : شن و ماسه طلا دار را با بیل داخل صندوق که در کف آن یک شبکه توری مانند غربیل قرار داد و سوراخهایی که قطر آن 5/1-1 سانتی متر در آن بقیه شده است می ریزد و گهواره را با دست به نوسان در می آوردند . در نتیجه این حرکت مواد ریز از سوراخها پائین رفته و روی سطحی مورب که زیر آن است جاری میگردد. داخل گهواره حائلی وجود دارد که از یک قطعه تخته هوار و مسطح ساخته شده و روی آن با پتوایاند گسترده شده است . در حین جاری شدن مواد ، طلائیکه بشکل ذرات بسیار ریز است لایه لای موهای پتو یا نمد در سطح مورب گرفته میشود و ذرات بزرگ به کف گهواره آمده به دو مانع محتوی جیوه برخورد میکند که طلا با جیوه تولید ملقمه نموده بقیه مواد خاکی با آب بخارج شسته میشود . برای خارج کردن طلا ، موانع و حائل را برداشته در خارج می شویند و طلاهایی را که به آنها چسبیده جدا میسازند .

بند یا سدهای تخته ای : از صندوق های دراز و ذوزنقه ای شکل تشکیل شده که یکطرف آنها باز می باشد . طول هر ناودان در حدود 4 متر و عرض در قسمت سر 50 سانتی متر و در قسمت پا 75 و گودی آن 25 سانتیمتر است . صندوقها را طوری میسازند که پشت سر هم و لب به لب قرار گیرد و بصورت جوی آبی درآید . در کف ناودانهای آخر چند عدد شیار چوبی قرار داده تا مانع بیرون رفتن و مفقود شدن ذرات طلا باشنها و ماسه های سبک گردد . برای شستن طلا بستر رودخانه را کنده و با آب مخلوط نموده تا بصورت گل و لای درآید و با آب اضافی روی این ناودانها بجریان بیفتد . ذرات شن و ماسه متلاشی شده فدرات سبک با آب شسته شده از یک ناودان به ناودان بعدی رفته بالاخره به خارج میریزد . ولی ذرات طلا و فلزات سنگین دیگر در ته ناودانها ته نشین شده و لابلای شیارها گیر کرده و جمع میگردد . برای اینکه ذرات طلا بتواند کاملا از ذرات شن و ماسه و گل و لای جدا شده باید طول ناودانها زیاد باشد و به 100 متر یا بیشتر برسد . گاهی اوقات مقداری جیوه در جریان مواد میگذارند که روش طلا را بخود گرفته و بشکل ملقمه درآید .

در رودخانه های عمیق که طلا در بستر آنها موجود است خاک بستر را بوسیله کششی ( شن کش ) جابجا نموده یبا آورده ورودی کشتی یا نزدیک عمل شستشو را انجام میدهند . این عمل را و خودکشتی مخصوص اینکار را می نامند .

استخراج طلا از رگاه های کوارتز و سنگهای معدنی غیر از آبرفت طلاوئیکه بشکل ذرات ریز پراکنده در خمیره فشرده شده رگه های کوارتز یا سنگهای دیگر بوجود آمده است به 3 طریق زیر استخراج میگردد .

1- طریقه ملقمه

2- طریقه سیانوراسیون

3- طریقه کلر یناسیون
http://www.jtd.ir
http://www.tehrandisplay.com

نوشته شده در یادداشت ثابت - سه شنبه 92/11/30ساعت 10:58 صبح توسط مقدم نظرات ( ) |